Als het individuele belang ondergeschikt raakt aan een groter
belang (een grote groep of een hoger doel), dan kan het soms tot opoffering van
individuen leiden, vaak aangevuurd door fanatici. Je wordt geacht jezelf op te
offeren voor anderen, jezelf te benadelen. Degenen die niet mee willen of mogen
doen, worden benadeeld, uitgesloten en geofferd. Het wordt totalitair. Bekende
voorbeelden vind je in politiek (fascisme en communisme) en in fanatieke religieuze
stromingen. Dan is er een toplaag die bepaalt welke mensen offers moeten
brengen en hoe, desnoods door levens te nemen.
In het fascisme van Hitler en het communisme van Stalin werd
iedereen geacht zijn leven te geven aan het land, aan het grotere doel; hiervoor
te werken en te vechten. Bepaalde groepen werden eerst benadeeld en uitgesloten,
vervolgens geofferd. Bij Hitler de Joden en zigeuners, bij Stalin alle
tegenstanders. Miljoenen mensen vonden zo de dood. Bij religieus fanatisme
zoals bij de kruistochten en de jihad kom je dit ook tegen. Mensen offeren hun
leven voor god of geloof, aangevuurd door hun leiders. Mensen met een ander
geloof worden benadeeld en uitgesloten en uiteindelijk geofferd. Ook hierin
vonden miljoenen mensen de dood.
Mensen hebben de neiging rekening te houden met anderen en
dat is mooi. Dat is echter iets anders dan je opofferen voor een groter doel of
voor de grotere groep. Ieder individu is namelijk even waardevol als ieder
ander mens. En een doel kan alleen maar een werkelijk goed doel zijn, als
iedereen er wel bij vaart en niemand wordt benadeeld, uitgesloten of geofferd.
De neiging tot opoffering van het individu voor het grotere
goed kom je ook tegen op het gebied van gezondheid en klimaat. In de coronatijd
werd het rekening houden met elkaar steeds vaker meer individuele opoffering en
uitsluiting van bepaalde groepen, allemaal om de mensheid te redden. Denk aan
de klimaatmaatregelen om de natuur te redden. Het rekening houden met de natuur
wordt nu veranderd in vele offers brengen en met name de gewone mensen en de boeren moeten dit doen.
Opoffering is niet nodig en heeft zelfs meer
nadelen dan voordelen. Onze beste kans ligt in het vinden van evenwicht tussen
individuele belang en het grotere belang.
