Renée Merkestijn

We proberen onze wereld steeds meer te besturen via Artificiële Intelligentie (AI) en wetenschappelijke modellen. Mensen hebben snel een blind vertrouwen in wat deze hen zeggen, maar is dat gerechtvaardigd? Hoe ga je als ‘gewoon mens’ met deze informatie om?

ChatGPT is een AI programma wat voor iedereen beschikbaar is nu. Ze hebben bergen informatie in deze computer gevoerd en daardoor kan hij op bijna alle vragen antwoord geven. Wat het lastig maakt, dat er altijd tegenstrijdige informatie beschikbaar is in de wereld. Dus AI kan dan in het beste geval zeggen, de ene vindt dit, de ander vindt dat. Als slechts een deel van de informatie wordt ingevoerd, geeft hij geen juiste antwoorden meer. Als er verkeerde of gekleurde informatie wordt ingevoerd, geeft hij verkeerde of gekleurde informatie terug. En wie gaat dan controleren welke bronnen AI heeft meegenomen of gemist, hoe hij informatiebronnen combineert? Niet alle informatie in de wereld is vastgelegd en als het wel zo is, is het zoveel dat je het niet allemaal ingevoerd krijgt. Dit betekent dat als je aanneemt dat AI een juist antwoord geeft, je helemaal fout kan zitten. Je kan AI het beste als een mens met bepaalde meningen of basis van bepaalde informatie zien, niet als een bron van de waarheid. 

Bij wetenschappelijke modellen voeren ze een verzameling factoren van invloed in, een aantal stellingen, waarmee ze de toekomstige gebeurtenissen proberen te voorspellen. Als je er cijfers instopt, rekent de computer dit door via deze stellingen en komt er een voorspelling uit. Die gegevens kunnen feiten zijn, maar ook mogelijke cijfers (aannames) als ze scenario’s (worst case, best case) willen doorrekenen. Je ziet al dat het op meerdere punten mis kan gaan, de stellingen kunnen onjuist, onvolledig of gekleurd zijn, de ingevoerde gegevens ook. Men kan naar believen een scenario kiezen, beste of slechtste. Dit betekent dat als je aanneemt dat het model het juiste antwoord geeft, je helemaal fout kan zitten. De modellen weerspiegelen net als AI een bepaalde mening of basis van bepaalde informatie en niet de waarheid. Actuele gegevens blijken regelmatig niet te kloppen met wat het model aangaf. Je kan het model dan  corrigeren, maar mensen zijn niet in staat een 100% kloppend beeld van de toekomst te geven, omdat de werkelijkheid zowel te veelomvattend als veranderlijk is.

In onze wereld is de grote valkuil dat we denken dat veel kennis gaat leiden tot de ultieme waarheid, gebaseerd op determinisme (als je alle regels weet, weet je hoe de wereld zal zijn). Dat is zelfs met alle techniek een onmogelijke opgave. We zullen als mens met onzekerheid moeten leven, al is dat angstwekkend en proberen we dit met AI en modellen hardnekkig tegen te gaan. Als je denkt dat AI en modellen je zekerheid geven, geloof je eigenlijk in een illusie.

Praktisch, zie AI en modellen als mogelijkheden en meningen, niet als de ultieme waarheid. Gebruik gewoon je eigen gezonde verstand.