Renée Merkestijn

In Nederland werd jarenlang het streven naar méér gepromoot. Meer spullen, meer reizen, meer energie gebruiken, meer eten en drinken. Nu is het bijna tegenovergesteld. Men promoot minder spullen, minder reizen, minder energie gebruiken, minder eten en drinken. We zijn van een juichen over onze welvaart naar een politieke en sociale veroordeling van onze welvaart gegaan, in plaats van een middenweg te zoeken. Tegelijkertijd dendert een deel van de maatschappij gewoon op de oude voet door, streeft naar meer welvaart.

Beide uitersten zijn gebaseerd op materialistisch machtsdenken. Het politieke en sociale beleid beïnvloedt het geld en bezit van mensen, maar is weinig genuanceerd; met als gevolg dat sommige mensen meer pijn lijden dan anderen. Mensen worden verplicht uitgaven aan levensbehoeften te beperken door hogere belastingen, hoge rentestanden , verbod op bepaalde uitgaven, of subsidies te verstrekken of in te trekken. Terwijl de markt tegelijkertijd zorgt dat we steeds meer moeten gaan uitgeven aan levensbehoeften, de prijzen stijgen en via reclame worden onnodige behoeften gecreëerd. Op het eind van de rit moeten al degenen die als gevolg van dit alles buiten de financieel boot vallen worden gecompenseerd met toeslagen.

Politiek en sociaal gezien houden we te weinig rekening met individuele verschillen. Er zijn ten eerste grote verschillen in inkomen en vermogen. Als je de energie en boodschappen 10% per week duurder maakt voor iedereen, raakt dit de allerarmste mensen veel harder dan de rijkeren. Als je subsidie geeft voor warmtepompen, profiteren daar vooral mensen van die al genoeg geld daarvoor hadden. Iemand die veel ziek is, is sneller door het eigen risico heen dan iemand die gezond is.

Ten tweede zullen de menselijke en maatschappelijke behoeften (dus niet de wensen) altijd verschillen door levensstijl. Een ouder mens is kouwelijker en heeft meer warmte nodig in huis dan een jongere. Een introvert persoon zit vaker thuis en stookt meer, een extravert persoon is weer vaker op pad en reist meer. Het ene bedrijf heeft veel energie nodig voor productie of dienstverlening, een ander bedrijf niet.

Er wordt de laatste jaren vooral ingezet op harde, algemene maatregelen van bovenaf, om ieders inkomen en uitgaven en gedrag te beïnvloeden, vanuit een promotie van vermindering welvaart, we kunnen minder uitgeven. Dit zou dan het algehele welzijn moeten verbeteren, klimaat, natuur, sociale cohesie.  Maar in de praktijk worden de verschillen tussen mensen groter en is het niet echt beter gesteld met klimaat en natuur dan voorheen. En alle beleid ten spijt, er zijn altijd weer mensen en bedrijven die doorgaan op de oude voet, die de voordelen van het beleid krijgen, die juist naar meer geld en invloed blijven streven en juist willen dat die gewone man meer uitgeeft.

Dit is allebei gebaseerd op een oude manier van materialistisch machtsdenken, of je nu streeft naar meer uitgeven of minder uitgeven. De politici streven naar het verminderen van welvaart, de markt doet het tegenovergestelde, maar ze proberen allebei invloed uit te oefenen op de ‘gewone man’, die daarmee afhankelijk van deze twee stromingen wordt inzake zijn behoeften en behoeftevoorziening.

Beter is ons af te gaan vragen wat onze werkelijke behoeften zijn en waar het midden tussen welvaart en welzijn ligt. De bepaling en vervulling daarvan niet meer top-down laten bepalen door politiek of markt voor veel te grote groepen, waardoor het individu verloren gaat. We kunnen van onderop en van binnenuit invloed uitoefenen en het minder overlaten aan mensen die niet werkelijk weten wat we nodig hebben. Politici en grote bedrijven en instanties, die slechts onpersoonlijke statistieken en begrotingen en resultaatplaatjes gebruiken en daar hun beleid op afstemmen, de individuele mens niet meer zien.