Renée Merkestijn

We benoemen normen en waarden vaak in één zucht, maar er is een groot verschil. Waarden komen uit je hart en zijn verbonden met intrinsieke motivatie. Je gedrag wordt ingegeven door wat jij belangrijk vindt voor zowel jezelf als anderen. Daarnaast kennen we normen en regels en wetten, waaraan geldelijke of sociale beloning en straf verbonden zijn, het gaat dan om extrinsieke motivatie.

Uit allerlei experimenten is gebleken dat als er beloning of straf wordt gebruikt om gedrag te beïnvloeden, bijvoorbeeld in de vorm van geld, de intrinsieke motivatie verdwijnt en wordt vervangen door extrinsieke motivatie.

Een simpel voorbeeld van tien huizen met een gezamenlijke tuin. Als de tien bewoners zich betrokken voelen, gaan ze samen de tuin verzorgen, zijn enthousiast en stimuleren elkaar, voelen zich stuk voor stuk verantwoordelijk. Maar zodra er één iemand wordt aangewezen om de tuin te onderhouden en er salaris voor krijgt, de ‘verantwoordelijkheid’ voor de tuintaak krijgt, stoppen de andere negen er vaak mee.

Als de tuin vervolgens niet wordt onderhouden zoals vroeger, pakken de negen niet zelf de grasmaaier meer, maar mopperen op de persoon met de tuintaak.  Ze worden zelf ook nalatiger in de tuinzorg, zullen niet een onkruidje uittrekken, juist omdat er iemand is die deze betaalde tuintaak heeft.

Als de tuin er vervolgens minder mooi uit komt te zien, zeggen de negen boos dat het de fout van die ene betaalde persoon is, hij biedt geen waar(de) voor zijn geld, hij is als enige verantwoordelijk. De persoon met de tuintaak is boos omdat de negen zich steeds onverantwoordelijker gedragen en zelfs papiertjes laten vallen. Er worden vervolgens boetes op papiertjes bedacht, de handhaving wordt eveneens bij die ene persoon gelegd. Gevolg kan zijn dat mensen toch papiertjes op de grond gooien, als die ene persoon het niet ziet. Daar worden de andere mensen dan ook weer boos om. 

Wat ook kan gebeuren, is dat degene met de tuintaak besluiten gaat nemen, zoals: je mag maar met twee tegelijk de tuin in, anders is het slecht voor de tuin. Ook dat zal boosheid geven, want het past niet bij de waarden of behoeften die ze hadden, genieten van een mooie tuin. Ze zullen hierin niet gemakkelijk meegaan.

Dit hele verhaal laat zien dat de  waarden en intrinsieke motivatie zijn vervangen door normen en extrinsieke motivatie. Je verzorgt de gezamenlijke tuin bij normen alleen als je er geld voor krijgt. Je gooit geen papiertjes op de grond omdat het zo hoort, maar doet het misschien stiekem als je weet dat er geen boete volgt.  Door het overdragen van verantwoordelijkheid en door te werken met beloning en straf, hebben de bewoners hun intrinsieke motivatie verloren. Ze wijzen nu alle tien vaker boos naar elkaar. Er komen steeds meer regels, maar het gedrag wordt nooit meer zoals het was toen ze allemaal enthousiast de tuin verzorgden vanuit hun innerlijke waarden.

Je ziet datzelfde nu met corona gebeuren. In het begin werkte iedereen mee vanuit het hart, vanuit intrinsieke motivatie om elkaar gezond te houden. Toen kwamen er wetten en regels en boetes. BOA’s werden tegen betaling ingezet om te handhaven. Mensen verliezen daardoor net als in de tuin vaker hun intrinsieke motivatie en vinden dat de overheid meer moet doen, want dat is haar taak. Als het niet goed wordt aangepakt in hun ogen mopperen ze op de overheid. De overheid wordt op haar beurt boos op nalatige mensen en gaat nog meer regels introduceren. De overheid probeert door deze normen, wetten en regels en door het principe van straf en beloning het gedag van mensen te sturen. Soms zelfs iets op te leggen dat niet past bij de waarden of behoeften van de mensen. Dit betekent echter dat de extrinsieke motivatie groter wordt en de intrinsieke motivatie minder. Het gaat daardoor minder goed maar ook minder prettig verlopen, er ontstaat steeds meer boosheid.

Vaak wordt aangenomen dat als mensen aan zichzelf worden overgelaten, ze slecht en egocentrisch gedrag zullen tonen. Men denkt vaak dat de maatschappij een zooitje wordt omdat het innerlijke waardesysteem van de mens corrupt zou zijn. Dan wordt gesteld dat normen, regels en wetten, straf en beloning, noodzakelijk zijn om te zorgen dat mensen goed gedrag tonen. Het onverantwoordelijke gedrag in de tuin en in corona wordt vervolgens als bewijs van deze stelling aangevoerd. Maar is dit minder prettige gedrag niet juist een gevolg, is het niet omgekeerd? Zou het niet zo kunnen zijn, dat het wordt opgeroepen door het overschakelijken naar extrinsieke motivatie, waarmee de intrinsieke motivatie verdwijnt?  

Misschien wordt het tijd de mens, onszelf, met wat meer liefde en vooral vertrouwen te bekijken. Misschien is het tijd om innerlijke waarden en intrinsieke motivatie voorop te gaan stellen. En dat vraagt moed, zeker in een land waarin het wetten en normen en beloning en straf, dus extrinsieke motivatie, overgewaardeerd worden. 

HSPs zijn mensen die meestal wat voorzichtiger reageren, eerst diepgaand onderzoek doen voor ze een beslissing nemen. Het voordeel is een weloverwogen besluit en actie en het kijken naar de lange termijn. De valkuil kan zijn dat ze te laat reageren in noodsituaties. Niet-HSPs reageren veel directer in noodsituaties, met als valkuil dat ze ondoordachte beslissingen en acties nemen op basis van te weinig informatie en teveel met de korte termijn bezig zijn.

Toen corona uitbrak werd vooral gereageerd op de niet-HSP manier, meteen in actie, iedereen acuut in lockdown. Er werd ook meteen één oplossing verzonnen, vaccinatie en daar gaan ze dan voor. Voor niet-HSPs is het hiermee helder genoeg. HSPs kijken meer naar de lange termijn en doen diepgaander onderzoek, stellen meer vragen: Hoe zit het precies met het virus, wat is wel en niet slim om te doen, zijn er misschien meerdere oplossingen te verzinnen, wat zijn de gevolgen van de acties die we nemen, hoe gaan we op termijn met het virus en alle sociale en economische gevolgen van de acties om.

Je ziet globaal genomen het grote verschil in manieren van reageren tussen HSPs en niet-HSPs.  De grote groep (85% van de mensen) is niet hooggevoelig, dus die leggen de nadruk ligt op snelle besluiten en korte termijn handelen, focussen op één weg. Prima voor een noodsituatie, minder goed voor een probleem dat complex is en jarenlang kan blijven bestaan.

Het is mijns inziens tijd om de krachten te bundelen van HSPs en niet-HSPs. Evolutionair gezien kunnen we alleen als mensheid overleven, als we van de kwaliteiten van beide groepen gebruik maken. Op dit moment lijkt de niet-HSP reactie te overheersen, al vindt er op de achtergrond veel onderzoek plaats (vaak door HSPs trouwens). 

Je merkt ook een verschil in stressniveau. HSPs zien sneller wat er allemaal mis kan gaan. Ze verdiepen zich in alle mogelijke  informatie, denken na over de consequenties en kunnen zich daardoor ook makkelijker zorgen maken. Ze waarschuwen mensen, geven alternatieve oplossingen op de lange termijn. Je merkt dat de niet-HSPs zich ook weer globaal genomen minder druk maken. Ze hebben in een vroeg stadium een bepaalde koers uitgestippeld en houden zich daar liefst aan en denken dat daadkracht de meeste problemen kan verhelpen.

Het wordt misschien tijd om nu de nadruk op één standpunt ligt, ook eens naar een ander standpunt te kijken, op een HSP-manier naar de materie te kijken. Want juist HSPs zijn nodig voor het onderzoeken van alle ins en outs en het zorgen voor oplossingen op de lange termijn.

We worden door de economische crisis geconfronteerd met het feit dat we wereldburger zijn. We beseffen vaak pas bij problemen hoe ons dagelijkse leven wordt beïnvloed door wat er wereldwijd gebeurt. Veel mensen weten niet hoe het precies toegaat op het vlak van internationale politiek en macro-economie. Ze vinden wel dat ze weinig invloed uitoefenen en realiseren zich hoe afhankelijk ze zijn van een kleine groep mensen die wel internationaal opereert. Ze hopen slechts dat het allemaal gauw weer goed komt.

De afhankelijkheid van de ‘gewone man of vrouw’ is voor een deel te wijten aan een gebrek aan politieke en economische kennis. De neiging kan daardoor ontstaan alles over te laten aan de kleine groep die het wel weet, aan de bestuurders. Omdat alles in de wereld zo in elkaar grijpt, is het voor velen ook lastig om een overzicht te krijgen van het geheel. Veel mensen hebben hun handen er dan maar vanaf getrokken, al klagen ze over de effecten van het internationale gebeuren.

Nu het niet goed gaat, zie je veel emotionele reacties, zoals de wens dat de bestaande wereldstructuur instort, waarmee de wereldproblemen zouden zijn opgelost. Je ziet mensen pleiten voor een regionale structuur, omdat deze kleiner en overzichtelijker is. Begrijpelijk, maar het is de vraag of hiermee de wereldwijde problemen worden opgelost. Het is de vraag of deze ideeën niet vooral door angst en onzekerheid zijn ingegeven.  

Mensen voelen zich geen wereldburger, omdat dit ‘te groot’ is en hen daarom onzeker maakt. Je bent naast een individu en naast een groepsmens, ook een wereldburger. Daar draag je net zo goed verantwoordelijkheid voor, waarbij ik het woord verantwoordelijkheid definieer als ‘een antwoord geven op kwesties in je leven’. We zijn gewend om de verantwoording op wereldgebied bij anderen neer te leggen, bij experts en leiders. We zien vaak niet dat we onze verantwoording in wezen overdragen in plaats van nemen.

Om een antwoord te geven op zaken en om een probleem aan te pakken, dien je als eerste te weten wat het exacte probleem is. Dit niet alleen op individueel en groepsniveau, maar ook op wereldniveau, wat onderzoek vraagt.  Je dient kennis en ervaring op te doen op de gebieden waar problemen zijn ontstaan om ze op te lossen, wederom op alle drie de niveaus. Op het  wereldniveau ontbreekt bij veel mensen nog de kennis en ervaring, die je daarom moet uitbreiden. Alleen zo kan je samen met andere wereldburgers de verantwoording op je nemen.

Dit is een groeiproces dat jaren in beslag kan gaan nemen, maar dat is niet erg. Het kostte je ook jaren om je individueel te ontwikkelen en om je in allerlei sociale en economische kleinere groepen te ontwikkelen. Nu mag je een stapje verder gaan. Je mag je als wereldburger gaan ontwikkelen.

Het is een heftige periode waarin we leven. Hieronder een paar gedachten, die je misschien helpen er rustiger tegenaan te kijken. 

Aan elke grote bewustzijnsverandering, of dit nu psychisch, cultureel, economisch of politiek getint is, gaat een periode van chaos vooraf. Het bestaande paradigma verliest zijn macht, de nieuwe consensus is er nog niet. Nieuwe visies willen gehoord worden. Het is alsof we een nieuwe radiozender zoeken, maar tot we die gevonden hebben, is er vooral ruis en lawaai te horen.

Hoe meer een mens of een maatschappij uit evenwicht raakt, hoe meer de balans naar één zijde is doorgeslagen, des te groter de tegenbeweging wordt om het evenwicht te herstellen. Polarisatie lijkt groter dan ooit. Het is bijna recht evenredig. Een -10 roept een 10 op, een -1 roept een 1 op.

Zaken die wij persoonlijk en maatschappelijk onderdrukken bouwen spanning op, totdat er een uitbarsting volgt. Die onderdrukte energie is als een vulkaan, na lang opbouwen van spanning ontploft deze in al zijn kracht. Het is niet de energie die het probleem is, maar het onderdrukken van energie.

Vrijheid en veiligheid staan altijd op een gespannen voet met elkaar. Als je volledig veilig wilt zijn, moet je jezelf volledig opsluiten en afsluiten. Als je volledig vrij wilt zijn, neem je risico’s die jezelf en anderen kunnen schaden. Dit hoort bij het leven. Het antwoord ligt waarschijnlijk ergens in het midden.

Trauma en overlevingsmechanismen worden in perioden van stress extra geactiveerd. Stress zorgt dat je vecht, vlucht of verstart. Aangeleerde reacties gaan overheersen, boven je objectieve verstand. Dat zie je nu collectief gebeuren.  

We wijzen visies die anders zijn dan de onze in eerste instantie vaak af. We zijn meestal overtuigd van onze waarheid, omdat we bewijzen zoeken die erbij passen en de rest afwijzen.

We verbinden ons idee van identiteit vaak met onze visies, dus het bijstellen  van je mening kan als verlies van identiteit aanvoelen.

Zomaar wat gedachten, over de heftigheid in deze tijd. Ik hoop dat je er wat aan hebt.  

De meeste mensen denken bij het woord verantwoordelijkheid aan zwaarte, moeite, normen, straf en beloning en dit is vaak gelinkt aan een gelijksoortige interpretatie van het woord karma.

Verantwoordelijkheid betekent alleen dat je elke keer weer mag antwoorden op alles wat je meemaakt, elke keer keuzes mag maken. Karma betekent dat oorzaak en gevolg hierbij in werking treden, alles wat je doet heeft gevolgen. En die gevolgen nodigen je weer uit om opnieuw een antwoord te geven.

Niet alle gevolgen kun je overzien. Wel kun je ervan uitgaan dat kiezen vanuit liefdevolle intenties en energie betere gevolgen zal hebben dan kiezen vanuit minder liefdevolle intenties en energie.

De gemoederen raken behoorlijk verhit. Polarisatie, het oordelen wordt almaar groter op alle terreinen:  politiek, ras, cultuur, religie, economie. Onze verscheidenheid en vrije meningsuiting wordt steeds meer vertaald in goed en fout.

Mensen gaan zichzelf en hun mening als enig juiste zien en tegelijkertijd de ander en diens mening fout verklaren. De ander vervolgens heftig bestrijden, wat veel pijn veroorzaakt. De oorzaak van de pijn wordt dan weer bij de ander gezocht, in plaats van in het gepolariseerde denken zelf en dit zet aan tot nog meer strijd.

De oordelen uiten zich steeds vaker in fysiek en verbaal geweld, wat de polarisatie zal versterken. Daar komt bij dat dit fysieke en verbale geweld een adrenalinekick geeft. Je hebt door de adrenaline in je lijf het gevoel dat je leeft, denk aan sporters of mensen die gevaar bewust opzoeken. Deze adrenalinekick kan verslavend zijn.

In de maatschappij zijn adrenalinekicks en dus verslaving aangewakkerd met competitieve sporten, heftige games en films. Daar willen mensen steeds méér van, ze raken eraan verslaafd. Het lijkt onschuldig, het is ‘maar’ vermaak, maar dit verhoogt de stressniveaus en je raakt hieraan gewend.

Ook het oordelen is in deze maatschappij aangewakkerd met competitie verheerlijking en de nadruk op gevaren. Verschillen tussen mensen en fouten van mensen worden benadrukt, in plaats van de overeenkomsten en de goede kanten.

De combinatie van verhoogd oordelen en verhoogde adrenaline werkt als een bom. Het oordeel is het lont, de adrenaline is het kruit. Het heeft geen zin om goed/fout verhalen te versterken, want dan steek je het lont aan. Het heeft geen zin jezelf met oordelen of fysieke strijd op te fokken, je adrenalineniveau te verhogen, want dan maak je de bom groter.

Het enige wat je kan doen, is onderzoeken waar je zelf in goed/fout verhalen terecht komt en waar je aan adrenaline verslaafd bent geraakt. En vervolgens besluiten er niet mee te gaan, de bom niet te ontsteken. 

Collectief kunnen we onderzoeken hoe we onze maatschappij zodanig kunnen inrichten, dat we loskomen van goed/fout verhalen en van de verheerlijking van adrenaline.

We noemen het vaak in één zucht, normen en waarden, maar het zijn twee dingen. Waarden zijn zaken als liefde, waardering, verbinding, warmte, schoonheid, kracht, ontwikkeling. Daar wordt vervolgens praktische invulling aan gegeven, er worden afspraken, gedragsregels en wetten gemaakt, dat zijn de normen. De grondwet vertegenwoordigt waarden, de wetten de normen. Waarden veranderen niet snel, normen wel, die kunnen worden aangepast.

Als voorbeeld. Je wilt je kinderen graag zien uit liefde,  dus de waarde is liefde. De afspraak of  norm wordt wellicht dat je elkaar elke zondag om 10.00 uur ziet. Dat is praktisch.

Als de norm echter rigide is, wordt de onderliggende waarde ondermijnd, of ga je norm met waarde verwarren. Als je kinderen een keer niet komen, kan je dat als gebrek aan liefde interpreteren. Je wordt boos als ze niet komen, al hebben ze een goede reden, waarmee de waarde liefde ondermijnd raakt. Of je gaat er van uit dat als je kind elke week komt, dat het uit liefde is, wat niet altijd zo hoeft te zijn.

Vaak denken we weinig na over de waarden die onder onze normen (afspraken, gedragsregels, wetten) liggen. De norm leidt vaak tot gegeneraliseerd gedrag, we doen iets vanuit de automatische piloot, omdat het zo hoort. Maar een gegeneraliseerd antwoord is niet altijd het juiste antwoord in elke situatie. Plus de wereld verandert, dus je zal je normen moeten aanpassen aan de actuele situatie, maar dan zonder de waarden te ondermijnen.

De meeste mensen werken om geld te verdienen, maar wat is de onderliggende waarden van werken? Je kunt ermee in je eigen en gezinsbehoeften te voorzien, dit verwijst naar waarden als zelfzorg en liefde voor jezelf en je naasten. Maar mensen vergeten dit wel eens. Dan werken ze zo hard werken, dat ze niet meer goed voor zichzelf en hun naasten zorgen en komen de waarden zorg en liefde onder druk te staan. Soms is de betaling van werk zo laag, dat mensen ondanks keihard werken niet voor zichzelf en hun gezin kunnen zorgen. Ook hier worden de waarden ondermijnd.

In de coronatijd werden nieuwe normen gemaakt om de veiligheid garanderen, ook waarden zorg en liefde. Die worden nu echter vanuit de automatische piloot uitgevoerd, zonder dat men nog nadenkt over waarden. 

Is het opsluiten van mensen, het beperken van de vrijheid van mensen, eigenlijk nog wel zo zorgzaam en liefdevol, nu het ergste gevaar is geweken. Het wordt tijd om te onderzoeken of de nieuwe norm (het nieuwe norm-aal) onze waarden wel vertegenwoordig. En al zeker tijd om te onderzoeken of de werkelijk belangrijke waarden niet door deze nieuwe normen worden aangetast. Het feit dat ze niet voldoen aan de grondwet, die onze waarden vertegenwoordigt, wijst al in die richting. Willen we dat?

Je kunt de normen en wetten tijdelijk veranderen uit nood, want nood breekt soms wet. Maar als de norm de waarden ondermijnt, is het tijd om terug te gaan naar waarden en opnieuw na te denken over wat de passende normen zouden zijn, passend bij de actualiteit.

Verantwoordelijkheid betekent dat we antwoord geven op een situatie, keuzes maken. Ons antwoord heeft altijd vele consequenties. Die consequenties verschijnen als een nieuwe situatie in ons leven en dan zullen we opnieuw moeten antwoorden. Het leven houdt in dat we altijd antwoord moeten geven.

We hebben soms de neiging verantwoordelijkheid te begrijpen in veroordelende en bestraffende zin. Als bepaalde consequenties ongewenst zijn, gaan we fouten benoemen en schuldigen zoeken, in plaats van rustig een nieuw antwoord formuleren. We kunnen onze antwoorden uit het verleden niet veranderen, alleen ons huidige antwoord anders geven.

Het is prima oorzaken van nare situaties te onderzoeken en deze kennis mee te nemen naar de toekomst. Maar laat dit zelfonderzoek niet verworden tot onszelf of anderen veroordelen, wat leidt tot  schuld, schaamte, boosheid, angst, paniek, etc. We kunnen in oordeel en emotie blijven hangen, wat zorgt dat we geen antwoord geven of te laat. Niet antwoorden is ook een antwoord dat consequenties heeft. We kunnen hierdoor ook nog eens een antwoord geven dat tot verdere nare consequenties leidt.

Het probleem bij verantwoordelijkheid is, dat we niet alle consequenties kunnen voorzien en soms zelfs niet alle informatie hebben. Daarbij gaan we vaak uit van wat ‘normaal’ is, daar zijn we op gaan vertrouwen. Dat zie je nu ook bij de coronasituatie. De meeste mensen, bedrijven en overheden, hebben geen of te weinig reserves opgebouwd. Ze vertrouwden op het economische systeem en de moderne gezondheidszorg. Ze konden of wilden niet voorzien dat een virus alles zo compleet onderuit kon halen.

Maar deze situatie dient zich nu wel aan. We zijn verantwoordelijk, dus we zullen een een antwoord moeten formuleren. We hebben weinig informatie en het ‘normaal’ is van de baan. Het economische systeem hapert door onze eerdere keuzes en ook persoonlijk ervaren we de consequenties van eerdere antwoorden.

Dus de vraag is, wat gaan we nu antwoorden, persoonlijk en collectief? Besef dat welk antwoord we ook geven, dit antwoord weer vele consequenties zal hebben. Denk daarom rustig na, ga niet impulsief of vanuit angst allerlei stappen en maatregelen nemen. Blijf evenmin in oordeel, schuld, schaamte, woede, angst en paniek hangen, wat ons  denkvermogen ondermijnt. Leer van de lessen en neem dit mee in  nieuwe antwoorden. Want het verleden kunnen we niet veranderen, alleen het heden en met onze antwoorden de toekomst.

Laten we ons ook realiseren, dat overheden, bedrijven en mensen al een antwoord hebben gegeven op de situatie, met allerlei consequenties als gevolg. Er is nu een geheel nieuwe situatie ontstaan voor iedereen. Dáár zullen we nu een antwoord op moeten geven, op de huidige situatie. We zijn met zijn alleen ver-antwoord-elijk.

In de Westerse wereld hebben we veel uiterlijke vrijheid gekend. We konden bijna alles hebben en doen wat we wilden. Dit kan echter betekenen dat je werd afgeleid van je innerlijke vrijheid en kracht. Niet voor niets legden veel mensen die het spirituele pad volgden, zoals Boeddha, deze uiterlijke vrijheden af.  

Als je je identificeert met je uiterlijke vrijheid, ben je makkelijk te manipuleren, bijvoorbeeld via consumentisme en makkelijk van streek te maken door gebrek aan uiterlijke vrijheid. Je loopt vaak achter je instincten en zuchten aan en gelooft dat dit vrijheid is. Als onze uiterlijke vrijheid wegvalt, lijkt het of ‘jij’ aangetast wordt. Dit maakt je vatbaar voor angsten.

Door corona vallen veel uiterlijke vrijheden weg. Dit geeft je de kans je innerlijke vrijheid te ontdekken. Je kunt gaan beseffen wat de uitdrukking “In de wereld zijn, niet van de wereld zijn” betekent. Daarmee geeft corona je de kans innerlijk vrij te worden.

Vrijheid begint innerlijk en is niet te stelen of te manipuleren. Als je innerlijk vrij bent, ben je onaantastbaar. Dan ben je in contact met wie je werkelijk bent. Ware vrijheid zit aan de binnenkant en straalt naar buiten. De huidige beperking van onze uiterlijke vrijheden geeft ons de kans deze innerlijke vrijheid te ontdekken en te ontwikkelen.

Als we onze uiterlijke vrijheid straks terugkrijgen en jij je innerlijke vrijheid kent, zal je veel krachtiger in het leven staan. Minder verleidbaar, minder manipuleerbaar, minder angstig. Je bent meer in de wereld en minder van de wereld. Je innerlijke vrijheid, eenmaal gevonden, kan niemand je afnemen.

Als je je down of boos voelt, denk hier dan eens aan. Een mens voelt zich gelukkig als hij in vrijheid en autonoom kan kiezen voor een uitdagend doel, daar aktief naar kan streven, met een zelfgekozen tijdspad voor ogen.

In het begin kozen we bij corona en lockdown samen voor een doel, werd er allerlei aktie vereist en was het uitdagend. Het doel was zorgen voor de gezondheid van de ouderen, zorgen dat het systeem niet werd overbelast, zorgen dat je het in je persoonlijke situatie op orde kreeg. Maar het doel werd wel door de situatie opgelegd. In het begin leek de lockdown een paar weken te duren, maar nu wordt het tijdspad steeds onduidelijker.

Nu het langer duurt, komt de reactie. Kijk eens naar de definitie. Je hebt de coronamaatregelen niet autonoom of in vrijheid gekozen. Hierdoor kan je het gevoel krijgen dat het je overkomt, dat je afhankelijk bent geworden van de omstandigheden. Je bent misschien nog wel aktief, maar gaat je steeds meer afvragen met welk doel en met welk tijdspad, wat de motivatie weghaalt. Je zit misschien ongemerkt te wachten totdat de maatregelen voorbij zijn, wat passief en lusteloos maakt. Dan komt er steeds minder uit je handen. Tegelijk vallen de oude doelen, bijvoorbeeld je werk, vaker weg door waarschijnlijke gevolgen van de crisis waar we nu zicht op krijgen.

Eigenlijk zeg je dan: 'ik ga uit nood iets doen en laat de duur van de omstandigheden afhangen. Ik weet namelijk niet tot wanneer, omdat ik dat niet bepaal. Eigenlijk wil ik iets anders doen en terug naar het oude, maar dat kan ik niet. Tot die tijd vul ik mijn tijd zo goed mogelijk, maak er het beste van.' Dan voel je je down. Maar het kan ook dat je boos wordt op de hele situatie.

Als je je beter wilt voelen, is het belangrijk dat je zelf bewust voor een doel en een tijdsduur gaat kiezen, omdat dit motivatie geeft en je in aktie doet komen. Kijk nog eens naar de definitie. 

Maak dus duidelijk wat je zelfgekozen doel is en kies daar een tijdspad voor. Geen vaag tijdspad zoals ‘zodra corona over gaat, misschien volgende week of de week erop, of misschien nog wat later’. Ook niet uitstellen met een ‘maar ik weet niet hoe lang het gaat duren, dadelijk wordt de lockdown opgeheven en kan ik hier niet meer doorgaan’. Nee, maak een stellige keuze voor jezelf.

Ik kies ervoor om me tot en met …………….. aktief te gaan richten op ………………

Bijvoorbeeld: ik kies ervoor om tot en met augustus of tot en met eind dit jaar, te richten op het vertimmeren van mijn huis, het schrijven van een boek, het aanleren van een nieuwe vaardigheid, het doen van een studie, het opvoeden van mijn kinderen, het versterken van mijn gezondheid, het creëren van een nieuw bedrijf, een sabbatical voor diepgaand zelfonderzoek, of een combinatie ervan. Het gaat dus om een bewuste keuze vanuit jezelf, met een zelfgekozen tijdspad.

Kan je zien, dat zo’n keuze en houding je motiveert, je meer energie geeft?

We zijn als mens in relatie met alles wat bestaat, mensen, dieren, planten, de aarde. We maken deel uit van een geheel, van een ecosysteem. We vergeten dit, omdat we een verwrongen beeld van relaties hebben. We zijn hebberig en egocentrisch geworden, alles moet er voor ons zijn.

We vinden het moeilijk gelijkwaardige relaties te onderhouden, wellicht omdat we bang zijn voor de wederzijdse afhankelijkheid. Dan ontkennen we dat we in relatie zijn, of worden hebberig of dominant.

* We vernietigen bomen en ontkennen dat we dood neervallen als er geen zuurstof meer is. 
* We houden dieren en planten in beperkte ruimten, puur voor de bevrediging van onze eigen behoeften.  
* We laten mensen en dieren voor ons werken of buiten mensen zelfs uit, om er zelf beter van te worden. 
* In romantische relaties willen we dat de ander er vooral voor ons is.  We willen zelfs een partner  ‘hebben’.
* We willen macht over anderen hebben, zowel fysiek, emotioneel als mentaal.

Realiseer je dat je in relatie bent met alles wat bestaat en dat er altijd wederzijdse afhankelijkheid is. Onderzoek waarom je zoveel wilt hebben, waarom je alles wilt beheersen. Vraag je af hoe een gelijkwaardige relatie met alles wat bestaat er uit zou zien.

We zijn als mens vaak zo bezig met ‘hebben’. Bijna en alles wat we ‘doen’ heeft ook weer als doel meer te ‘hebben’. We zijn compleet vergeten dat we in relatie met alles en iedereen ‘zijn’.

In deze bijzondere tijd worden we geconfronteerd met de gevolgen van onze keuzes, de gevolgen van onze manier van denken en leven. We zien de wet van oorzaak en gevolg in werking. We worden met onze neus op polariteiten gedrukt. Wat we buiten ons zien, vindt echter innerlijk plaats, al vinden we dit een lastige constatering.

Onze uiterlijke realiteit laat onze innerlijke realiteit zien, laat zien wat we samen creëren vanuit onze bewuste en onbewuste overtuigingen, we zijn namelijk allemaal één. Een strijd in de buitenwereld, toont onze innerlijke strijd, toont onze eigen dualiteit.

De polariteiten worden in deze crisis uitvergroot. We gaan hierdoor nadenken over goed en slecht, liefde en angst, samen en  afgescheiden, binnen en buiten, licht en donker. De eenheid omvat alle polariteiten, het is niet of-of, maar en-en.

We hebben geleerd om de realiteit te beschouwen als iets buiten onszelf, als iets dat ons overkomt, waardoor we ons machteloos voelen of niet verantwoordelijk. Als het verkeerd gaat, zullen we snel iemand anders de schuld geven, die ander corrigeren, het slechte volledig buiten onszelf plaatsen. We denken graag dat wij de ‘good guys’ zijn en anderen de ‘bad guys’ en voelen ons verontwaardigd over wat ‘men doet’. We ontkennen onze eigen rol in het geheel.

We vinden het lastig te zien dat wat de ánder doet, ook altijd iets is wat we zelf doen, omdat er eigenlijk geen ánder is. We zijn allemaal één. We hebben een lichte en donkere kant in onszelf, maar neigen de donkere kant te ontkennen. En wat je ontkent, komt er onbewust en zelfs versterkt uit.

Als je jezelf wijsmaakt dat het de ander is die fouten maakt, als je de ander afkeurt maar niet naar jezelf kijkt, gaan we onze geschiedenis herhalen. Dan herhalen we voortdurend de strijd tussen goed en kwaad, de strijd tussen liefde en angst. Dan vervangen we de ene slechterik door de andere slechterik, de ene angst door de andere angst.  

Want het enige waar we echt bang voor zijn, is het donkere in onszelf, onze eigen angst. Zolang we die niet willen omarmen, projecteren we deze naar buiten, houden we het in en buiten onszelf in stand. Dan gaan we in gevecht, dan gaan de polariteiten een strijd om de macht aan, en deze strijd houdt de polariteiten in stand.

Mensen die zowel het goede én het slechte in zichzelf durven te zien en accepteren, hun liefde én hun angst, kunnen de polariteiten in zichzelf overbruggen. En omdat de uiterlijke realiteit is een spiegel van je innerlijke realiteit, zal de uiterlijke realiteit mee veranderen. De wereld is een spiegel.

Je bent de schepper van je eigen wereld, je buitenwereld vormt zich naar je binnenwereld. Zoek de antwoorden in jezelf, omarm en overbrug de polariteiten in jezelf. Ontken ze niet, projecteer ze niet op een ander, want er bestaat helemaal geen ander.  We zijn één.

Door stress kun je niet meer redelijk nadenken. Je ziet overal beren op de weg.  Om bij beren te blijven. Iemand die in stress gevangen zit, kan als volgt redeneren: “Oh help, er zitten beren in Canada en beren kunnen je opvreten. Ahhhhh, ik ga dus echt nooit van mijn leven naar Canada, ik zou er nooit willen wonen.” Of misschien iets van: “Ahhhhh, we moeten al die beren meteen vermoorden, die zijn vreselijk en tot die tijd blijf ik thuis.”

De realiteit is, er leven in Canada mensen dagelijks samen met beren. Ze zitten in de tuin, in hun vuilnis, in hun auto. Mensen gaan zelfs het bos in, waar al die beren zitten. Ze zijn echter uit de stressreacties gestapt. Beren horen nu eenmaal bij het leven daar, mensen zijn voorzichtig en passen zich aan, nemen voorzorgen, maar slaan niet volledig op de vlucht en sluiten zich niet op in huis. Ze moorden ook niet massaal de beren uit.

Corona kan je vergelijken met het ontdekken van beren. In het begin is het doodeng en dan ren je hard weg of ga je ze afpaffen, dit is de stressreactie, vechten, vluchten. Maar geleidelijk aan ga je nuchter nadenken over hoe je deze nieuwe realiteit moet hanteren.

Het heeft geen zin in  de stress en paniek te blijven hangen, mede omdat stress je normale functioneren, dus ook je denken en emoties, ondermijnt. Wat uiteindelijk nare gevolgen heeft voor je gezondheid. Raak niet in paniek, maar denk rustig na.

De beren blijven, corona blijft waarschijnlijk ook. Maar daar hoef je niet van in paniek te raken. Neem nuchter je maatregelen en pas je aan de veranderde omstandigheden aan. Het hoort nu eenmaal bij het leven dat dingen veranderen. Stress zorgt voor overdreven maatregelen, denk aan wc-papier hamsteren. 

Dit is niet alleen op persoonlijk terrein van belang. Ook overheden zullen uit hun paniekreacties moeten komen en nuchter gaan nadenken. Vooral geen overdreven angstreacties en stressreacties toelaten, want die zullen alleen maar tot overdreven maatregelen leiden. Kies een eenvoudig en nuchter beleid, dat zo min mogelijk impact heeft op het dagelijkse leven.

Niet weten is voor het ego, het op fysiek overleven gerichte deel van ons bewustzijn, iets vreselijks. Het ego probeert uit alle macht houvast te vinden. Dit gaat meestal gepaard met stressreacties, vechten, vluchten, of verstarren. Het ego maakt razendsnel een kloppend verhaal plus toekomstprojecties op basis van bestaande, daarmee voor de situatie relatief oude en beperkte,  informatie. Dit verhaal geeft hem richting, hij weet wat hij moet doen en wat hij kan verwachten. Hij kan zelfs zijn stressreacties verklaren en inpassen in het verhaal, dit geeft hem het idee dat hij goed bezig is.

Een crisis laat onze egoreacties en stressreacties zien, al zal het ego dit niet zo benoemen. Het ego roept liefst dat hij het allemaal wéét, want niet weten is vreselijk. Hij roept liefst dat hij het allemaal rationeel onderzoekt, de goede stappen neemt, dat stress logisch is. Hij creëert zo snel mogelijk een voor hem kloppend verhaal en noemt het vervolgens feit of waarheid. Als het ego spreekt over feit of waarheid, heeft hij het over het verhaal waarin hij gelooft. Het ego vertelt zichzelf een verhaal en leeft daar dan naar.

Deze waarheid, dit op oude of beperkte informatie gecreëerde verhaal, geeft zekerheid. Zelfs als het niet klopt. Maar o wee als je dat laatste zegt, want het ondermijnen van het verhaal is het ondermijnen van zekerheid. Het ego houdt graag aan zijn verhaal. Er zijn momenteel twee grote verhalen, het afstandsverhaal en het spirituele verhaal. Beide verhalen bieden het ego een gevoel van zekerheid.

Het afstandsverhaal is gebaseerd op bestaande kennis over virussen en economie en vertelt: “als we ons isoleren of op anderhalve meter blijven, zullen we overleven.”  Overleven is wat het ego wilt. Een duidelijk verhaal is wat het ego wilt. Dus veel mensen adopteren dat verhaal, het biedt zekerheid en toont een koers van handelen. Je ziet overheden en ondernemers zich razendsnel voorbereiden op deze toekomst  aan de hand van dat anderhalve meter verhaal, wat nu als feit en waarheid is geadopteerd, al weten we eigenlijk weinig of niets. Maar dat is voor het ego lastig om mee om te gaan. De vechters gaan aan de slag. De vluchters wachten af of trekken zich in bekende patronen terug. Sommige mensen verstarren zelfs.  

Het tweede verhaal is gebaseerd op een bestaande spirituele kennis “we transformeren naar hoger bewustzijn en creëren een liefdevollere maatschappij.” Ook dit is een verhaal dat het ego zekerheid biedt en helpt een koers uit te zetten. Je ziet mensen zich razendsnel voorbereiden op een betere maatschappij, of bezig gaan met het aan de kaak stellen van de gebreken van de oude maatschappij. Veel mensen adopteren dit verhaal als feit of waarheid, al weten we eigenlijk nog weinig of niets. Maar dat is voor het ego lastig om mee om te gaan. De vechters gaan aan de slag. De vluchters wachten af of  trekken zich in bekende patronen terug. Sommige mensen verstarren zelfs.

Elk verhaal dat je creëert, bepaalt je huidige en toekomstige werkelijkheid, zowel persoonlijk als collectief. We zijn de scheppers van onze eigen werkelijkheid. We maken verhalen voor onszelf, handelen daarnaar en scheppen onze wereld volgens dit verhaal. Dat is hoe het werkt. Maar let op de inhoud van verhaal.

Als jij je teveel door het ego laat beheersen, hoeft je verhaal niet te kloppen, al zal het ego dit graag ontkennen. Het ego ontkent dat hij het niet weet en ontkent zijn stressreacties, want alles moet passen bij het oude of bij het haastig gecreëerde nieuwe verhaal. Je kunt vanuit je ego- en stressreacties besluiten nemen, die later niet zo handig blijken te zijn. 

Wees je dus vooral bewust van het ego. Als het ego regeert, creëren we niet een toekomst die we vanuit ons hart willen en vanuit bewuste scheppingskracht, maar eentje vanuit onze overlevingsreacties. Het ego laat zich door omstandigheden leiden, gaat meestal pas nadenken over het leven als hij in gevaar komt, zoals nu bij corona. Hij reorganiseert zijn werkelijkheid en zijn toekomst rondom de angst voor het virus en de angst voor verlies van welvaart, dus is gericht op overleven en omstandigheden. Je ego zal slechts reageren, is vooral aan het overleven en projecteert zijn angsten ook nog eens in de toekomst.

Het is tijd om je toekomst in eigen hand te nemen. Laat de superfocus op gevaar, het virus en de maatschappelijke gevolgen, los. Egoreacties en stressreacties zijn namelijk gericht op acuut gevaar en daarmee kan je op de korte termijn gevaren prima het hoofd bieden. Maar het gaat mis als je het ego en je stressreacties inzet voor de lange termijn, juist door deze gerichtheid op overleven en gevaar en door de projecties van deze angsten naar de toekomst.

Denk rustig na over wat je diep in je hart wilt en hoe je dit in de wereld wilt gaan zetten. Creëer je toekomst vanuit je rust en wijsheid. Ga je toekomst niet creëren rondom een virus, crisis of andere gevaren. Richt je blik daaraan voorbij. Focus op de lange termijn, richt je leven in vanuit wat je wilt. Parkeer je egoreacties en stressreacties op de tijdelijke problemen. Want problemen horen er bij, maar ga je leven niet rondom problemen en verhelpen van problemen organiseren. 

Iedereen kijkt naar het leven via een bepaalde ‘lens’, dus ook naar de Coronacrisis. Je lens is bepaald door een samenstel van zaken, zoals achtergrond, kennis, ervaringen, overtuigingen, zekerheden, angsten, behoeften, etc. Dit noem je jouw ‘ik’. Wat je via deze lens ervaart, noem je ‘de realiteit’.  Deze lens bepaalt wat je waarneemt, vindt en ervaart van jezelf en de wereld. Dit maakt je als mens uniek en maakt ook het leven voor ieder mens uniek.

Je probeert veranderingen meestal in eerste instantie via de bestaande lens te verklaren en vorm te geven, eigenlijk vanuit je zekerheden. Want als het leven bij het beeld van jouw ‘ik’  en dat van jouw ‘realiteit’ past, geeft dat zekerheid. Je weet hoe het zit en hoe je verder moet.

Wat er met de Coronacrisis gebeurt, is dat dit beeld van ‘ik’ en ‘realiteit’ wordt uitgedaagd, je lens moet waarschijnlijk worden bijgesteld. Dit is niet gemakkelijk, dit maakt onzeker. Je beseft opeens wat je allemaal voor waar had aangenomen over jezelf en de wereld. Je ontdekt misschien dat dit niet meer helemaal klopt of niet meer helemaal voldoet. Dit kan heel confronterend zijn.

Plus de hele wereld heeft datzelfde 'lens'probleem. De meeste mensen kijken eerst via de bestaande lens en worden vervolgens uitgedaagd hun lens bij te stellen. Omdat iedereen hier druk over praat, herken je opeens bij anderen welke lenzen ze hanteren en in welke mate ze die al of niet willen bijstellen. De innerlijke onzekerheid en de confrontatie worden hierdoor versterkt en het kan tot uiterlijke conflicten leiden.

Bereid je voor op de innerlijke veranderingen die dit geeft, onzekerheid, zelfconfrontaties. Mogelijk ook conflicten, omdat ieders zelfbeeld en ieders wereldbeeld uitgedaagd wordt. Bepaal voor jezelf een strategie daarin. 

Houd liefst niet hardnekkig vast aan je oude lens, of het nu om materieel of spiritueel gerichte waarheden ging, die jouw lens, dus jouw beeld van ‘ik’ en ‘realiteit’ bepaalden. Want álles dient in een periode van verandering onderzocht te worden. Ofwel, onderzoek je eigen lens en pas deze zo nodig aan.

Heb respect voor mensen die een totaal andere lens hanteren, of op anders omgaan met het feit dat hun lens wordt uitgedaagd. Maak anderen geen verwijten. Ga niet je eigen onzekerheden in dit proces op anderen projecteren. Ga niet beelden van jezelf en  van de realiteit met dat van anderen vergelijken. Iedereen gaat op unieke wijze met deze veranderingen om, omdat ieder mens nu eenmaal uniek is. 

Coronabestrijding is slechts symptoombestrijding. Gezondheidszorg richt zich helaas niet op het versterken van onze gezondheid, zoals je bij het woord ‘gezondheidszorg’ zou denken, maar op het bestrijden van klachten, dus ziektebestrijding ofwel symptoombestrijding. Dat heeft met onze collectieve overtuigingen te maken, die niet bevraagd worden door onszelf, maar op basis waarvan we wel onze maatschappij inrichten.

Er wordt voortdurend een leven gepromoot dat ons lichaam ondermijnt. Een leven vol stress, vol ongezonde voedingsmiddelen, vol van vervuilde lucht, vol vervuilde grond en vervuild water. Dit ondermijnt onze gezondheid en dan worden we ziek.

En waarom doen we dit? We zijn gaan denken dat we vooral véél geld en spullen en ook véél bijzondere ervaringen nodig hebben om gelukkig te zijn. We vergeten daarbij goed voor onszelf te zorgen, je hebt uiteindelijk je lijf nodig om van het leven te kunnen genieten.

Als de gevolgen van zo’n manier van leven via ziekte kenbaar worden, moet de ‘gezondheidszorg’ deze symptomen bestrijden, zodat we daarna op de oude weg door kunnen gaan. We zijn zelfs trots dat we zoveel kunnen doen tégen ziekte. Maar we moeten leren vóór gezondheid te gaan. Dit is niet alleen een persoonlijke verantwoordelijkheid, maar ook een collectieve verantwoordelijkheid. 

Onze overheden, instanties en bedrijven worden zo georganiseerd, dat we steeds méér kunnen hebben en doen. We kunnen eindeloos kiezen uit ongezonde voedingsmiddelen, bijzondere ervaringen als vliegvakanties en evenementen, eindeloze hoeveelheden spullen. Zo krijgen ze zelf ook steeds méér. Het kan en mag allemaal niet op. Om deze voortdurende groei te bereiken, moeten we wel allemaal harder werken, wat stress geeft en tot ziekte leidt. Of we kunnen niet meekomen in de race, wat eveneens stress geeft en tot ziekte leidt. En ongezond eten en een ongezonde leefomgeving geven ook stress. Ons lichaam raakt uitgeput. Uiteindelijk storten we gewoonweg allemaal in.

De bomen groeien de hemel in, maar we vergeten onze wortels te voeden, daarom worden we ziek. Maar in plaats van onze wortels te verzorgen, ons lichaam gezond te houden, bestrijden we collectief de symptomen en gaan simpelweg door op onze ongezonde weg. 

Je ziet nu bij de coronabestrijding iedereen meteen weer aan de slag gaan de ziektesymptomen te bestrijden, in plaats van iets aan de onderliggende oorzaken te doen. De oorzaak van corona: we leven ongezond. De vraag die we ons moeten gaan stellen, nu we collectief met onze neus op deze feiten worden gedrukt, is hoe we gezond moeten worden in plaats van alleen de gevolgen, de symptomen te bestrijden. Goede vragen zijn:

·        * Hoe zorgen we collectief voor een evenwichtig leven, zodat er minder stress is, waardoor ons immuunsysteem beter werkt en we niet zo snel ziek worden.

·        * Hoe zorgen we dat er overal met name gezonde voeding beschikbaar komt, in plaats van enerzijds honger en anderzijds allerlei onnatuurlijke producten. Dat leidt allebei tot ziekte en uiteindelijk de dood.

·        * Hoe zorgen we dat onze manier van leven niet de aarde, de lucht en het water verpest, omdat we daardoor steeds zieker worden. We hebben nu gelukkig gezien, hoe snel de natuur weer gezonder wordt, als we slechts een paar weken rustig aan doen. 

·        * Hoe zorgen we dat we onze overtuigingen over groei niet verbinden aan steeds meer geld, spullen, ervaringen, waarvan we collectief ziek worden, maar verbinden met wat we werkelijk nodig hebben als mens.

We zullen onze beperkende en ziekmakende overtuigingen onder ogen moeten gaan zien. We zullen moeten nadenken over de enorme prijs die we betalen, het verlies van onze gezondheid,  door ons streven naar steeds maar meer geld, meer spullen en meer ervaringen.  

We zullen moeten gaan nadenken over de werkelijke waarden van het leven. Voor veel mensen is gezondheid essentieel. Laten we beginnen met het optuigen van een gezondheidszorg, die zich op oorzaken richt en niet alleen symptomen bestrijdt. Laten we ons als maatschappij daarop gaan richten! 

Ziektebestrijding ofwel symptoombestrijding zal trouwens alleen maar meer kosten meebrengen. Echte gezondheidszorg, gezondheidsverbetering,  zal deze kosten drastisch verminderen. Ook onze politici zullen moeten leren zien, dat ze aan een systeem meewerken, dat ons lichaam volledig vernietigt, daarom échte maatregelen moeten gaan nemen in plaats van pleisters plakken.

Het 'ego' kan spiritualiteit vaak alleen begrijpen vanuit de ervaring van afscheiding, angst, dualiteit en oordeel/veroordeling. Dit leidt helaas vaak tot ontkenning van het menselijk lijden, tot veroordeling van het aardse bewustzijn en zelfs tot veroordeling van andere mensen. Denk aan opmerkingen:

·         Je lijdt wel, daar moet je boven staan, het aardse leven is een illusie.

·         Je gaat wel dood, maar de dood is slechts een transformatie naar een betere dimensie.

·         Mensen die lijden, zijn niet spiritueel bewust.

·         Het lijden dat je ervaart, is een spirituele les.

·         Het hogere bewustzijn is goed, het  lagere bewustzijn is slecht.

·         Ik ben spiritueel bewust en dus beter dan degene die niet spiritueel bewust is.

·         Als je spiritueel bent, verdwijnt het lijden volledig en ervaar je alleen nog maar leuke dingen.

Kun je zien dat dit de ego-interpretatie van spiritualiteit is, dat het ego een spiritueel sausje creëert? Dat hij er een mooi sausje overheen giet, dat het lijden ontkent en kwijt wilt raken en mensen veroordeelt?  

Wat het ego mist, is dat er geen afscheiding is tussen de verschillende niveaus van energie en bewustzijn. We zijn als mens een mix van alle niveaus van energie en bewustzijn tegelijk, van hoog tot laag. Het ene niveau is niet beter dan het andere, want alles is één. Het is niet de bedoeling je lagere energie kwijt te raken en alleen in hogere energie te leven. Als je werkelijk jouw lagere energie kwijt zou raken, was je simpelweg dood. Het gaat om integratie van alle niveaus van energie en bewustzijn in jezelf.

Het ego maakt er liever een ‘of-of’ verhaal van dan een 'en-en' verhaal. Het ego maakt er graag een goed-fout verhaal van en stapt in vergelijking en oordeel. Het ego probeert aan het lijden te ontsnappen door in het bewustzijn van ‘laag naar hoog’  te vluchten en van vervelend naar leuk.

We kunnen alles ervaren vanuit de diverse standpunten tegelijk zonder ons met een van de twee te identifceren. We zijn nog gewend om ‘heen en weer te springen’ tussen het aardse en het spirituele in plaats van deze te integreren in onszelf. Omarm beide aspecten van jezelf, durf het leven te bezien vanuit zowel het aardse als het spirituele standpunt tegelijkertijd. Je bent nu eenmaal een multidimensionaal wezen.

Zeker in deze tijd, is het goed om te beseffen dat dingen niet van buiten op je afkomen en je op een bepaalde manier kunnen beïnvloeden. Jij kunt altijd zelf invloed hebt op hoe je dingen ziet en daarmee ervaart.

Het is een angstige tijd met dit Coronavirus. Vooral een tijd waarin we ons machteloos kunnen voelen. De meeste mensen weten weinig van virussen en pandemieën en hopen dat de politieke leiders de juiste keuzes maken. Alleen weten die politieke leiders evenmin veel van virussen en pandemieën en verlaten zich op een kleine groep van virologen/wetenschappers. Die hebben echter te maken met een nieuw virus waar ook zij weinig van afweten, plus worden geconfronteerd met een pandemie van ongekende orde, waar ze nooit eerder mee te maken hebben gehad. Het is in deze tijd een beetje ‘de lamme leidt de blinde’.

We worden geconfronteerd met zowel ons ‘niet weten’ als met onze machteloosheid.  Dit gaat echter veel dieper dan alleen het dealen met Corona. We beginnen ons te realiseren hoe klein we zijn ten opzichte van de natuur. We beheersen de natuur niet, zoals we lang dachten, maar maken daar slechts deel van uit. We zijn aan ons lichaam gebonden en ons lijf is kwetsbaar. Het is uiteindelijk ‘de natuur’ die bepaalt hoe we leven en óf we leven. We worden door deze Coronacrisis opeens geconfronteerd met onze kleinheid en onze sterfelijkheid.

Dit is voor veel mensen gek genoeg een geheel nieuwe ervaring. We zijn de laatste decennia bijna vergeten dat we deel uitmaken van de natuur of ontkennen het. We zijn gaan geloven dat we onafhankelijk zijn en denken boven de natuur te staan. We dachten haar zelfs te kunnen beheersen, machtig te zijn. Maar de enige macht die we uitoefenden was haar te onderwerpen en vernietigen. Wat geen macht is maar slechts een poging tot controle, om het gevoel van onmacht en het besef van sterfelijkheid voor onszelf te maskeren.

Het leven vraagt immer om verder te gaan, keuzes te maken. Ook als we het niet weten, ons machteloos voelen, beseffen dat we als mens klein en sterfelijk zijn. Ons oude zelfbeeld wordt door Corona compleet ondersteboven gegooid. Alles wat we dachten te weten, te hebben en te zijn, raken we kwijt. Dit verlies van controle brengt een rouwproces op gang. Je kunt het vergelijken met iemand die weet dat hij zal overlijden, weet dat er niets tegen is te doen, behalve als er een wonder plaatsvindt en er tijdig een medicijn wordt uitgevonden. Daar staan we nu ongeveer. Onze machteloosheid verwijst naar onze sterfelijkheid en ieder mens zal deze vroeg of laat onder ogen moeten gaan zien.

Dus hoe ga je met deze ervaringen om? Het belangrijkste is je machteloosheid en sterfelijkheid te accepteren en misschien zelfs te omhelzen, ze te integreren in je levensbesef. Vergelijk het leven met het krijgen van een schitterende bos bloemen. Je hebt hun schoonheid niet aan jezelf te danken, maar aan de natuur. Je weet dat ze zullen verwelken, hoe goed je ze ook verzorgt, dat is ook de natuur. Maar je zal er toch en misschien juist daarom van genieten en er dankbaar voor zijn. Ga met je leven zoals je met een schitterende bos bloemen omgaat, leer ervan te genieten en dankbaar te zijn.  

Deze crisis kan de waardering van dit tijdelijke bestaan in jou verdiepen, mits je niet probeert deze inzichten te ontvluchten of ertegen te vechten. Want dit was onze collectieve stressreactie, vechten tegen en vluchten van onze natuur, onze sterfelijke natuur. Door acceptatie van de ware aard van ons bestaan, kan er in onszelf persoonlijk, maar ook maatschappelijk, een diepgevoelde rust, zorgzaamheid, plezier en dankbaarheid ontstaan.

Eigenlijk zijn bijna al onze welvaartsziekten te wijten aan stress. Daarnaast wordt ons immuunsysteem door stress verzwakt, waardoor we kwetsbaar worden voor allerlei andere ziekten, dus ook voor Corona. 

Hieronder een uitleg over de werking van stresshormonen. Je ziet alle welvaartziektes in de omschrijving verschijnen en snapt misschien gelijk waarom stress tot ondermijning van je immuunsysteem leidt.

Wat doen de stresshormonen adrenaline en noradrenaline?

·     Je maakt insuline aan, het verhoogt de bloeddruk en hartslag, om te kunnen vechten of vluchten. Dus er onstaat meer risico op suikerziekte en hartkwalen.

Het geeft gebreksziekten op plekken in je lichaam energie waar energie vandaan wordt gehaald. Huid, spijsvertering, immuunsysteem, het geeft spierzwakte, ontregelt de vruchtbaarheid.

·        Je lichaam verzwakt, is vervolgens alleen bezig met herstel van de schade in plaats van opbouw van je lichaam. 

En wat doet het stresshormoon cortisol?

Komt vrij in reactie op (nor)adrenaline. Vangt verhoogde glucoseniveau op, brengt je uit de schok terug.

Schakelt tijdelijk je immuunsysteem uit.

Maakt vet aan en geeft meer trek, maakt je dikker.

Vertraagt tijdelijk je spijsvertering.

Breekt ten behoeve van herstel eiwitten in je spieren af en zet het om in aminozuren. 

Eiwitten zijn de bouwstenen van je lichaam deze worden dus afgebroken. De aldus verkregen energie wordt gebruikt voor herstel van het door stress getroffen lichaam in plaats van de normale opbouw van gezonde cellen.

Voor de gezondheid is het uitermate belangrijk stress te verminderen en te voorkomen. Daar zou de gezondheidszorg zich m.i. veel meer op moeten inzetten. Niet alleen focussen op versterken van het immuunsysteem, ook prima, maar vooral door stress te vermijden zorgen dat het niet kan verzwakken. Stress is vaak de oorzaak.

Misschien wordt het tijd om ons hele denken en onze maatschappelijke en economische inrichting eens op deze manier te onderzoeken.  Waar kunnen we stress verminderen in onze maatschappij, zodat we allemaal vitaler en gezonder kunnen zijn en onnodige kosten te vermijden. 

We zijn als mens gehecht aan gewoonten, aan vaste patronen in denken en doen. We ontlenen er zekerheid, ritme en veiligheid aan. Het geeft een gevoel van nuttig bezig zijn; onze zingeving is ermee verbonden. We ontlenen er onze identiteit aan. Als je iemand vraagt ‘Wie ben jij?” antwoorden mensen meestal met wat ze gewoonlijk denken en doen.  Ik ben degene die …. doet en ik doe dat omdat ik ….”. Het is fijn als je ‘weet wie je bent’. Dat stelt je gerust en geeft een duidelijke richtlijn over het inrichten van je leven. Dat is je ‘gewoontjebeestje’.

Je gewoontjebeestje houdt graag vast aan vaste patronen van denken en doen. Als dit patroon uitgedaagd wordt, ligt zijn zelfbeeld ondersteboven én zijn routine. Hij houdt niet van veranderingen, zeker niet als hij ze niet zelf heeft bedacht.

En dan is er opeens Corona! Wat doet het gewoontebeestje dan?

Het gewoontebeestje probeert eerst zolang mogelijk op oude voet door te gaan. Hij gaat er vanuit dat Corona een tijdelijk iets is, een pauze. Hij geniet er soms zelfs van, omdat hij de nadelige gevolgen van zijn vaste patronen in denken en handelen tijdelijk kan compenseren. Het ordelijke gewoontebeestje gaat huis en administratie ordenen. Het hard werkende gewoontebeestje gaat gewoon werken of kort genieten van een welverdiende rust. Het sociale gewoontebeestje gaat iedereen die hij kent bellen. Het creatieve gewoontebeestje gaat hele dagen creatief bezig zitten zijn. Het spirituele gewoontebeestje gaat meer mediteren. Het kennisgerichte gaat studeren of volgt continu het nieuws.

In de eerste fase volgt het gewoontebeestje zijn vaste patronen in denken en doen. Hij stelt zichzelf geen vragen, want hoewel de omgeving anders is, is hij zelf nog steeds wie hij altijd was.  Het gewoontebeestje ziet thuiszitten slechts als pauze. Hij denkt dat alles weer zal worden zoals het voorheen was, dus laat zijn patronen in denken en doen niet los.

Als het wat langer gaat duren, raakt het gewoontebeestje gefrustreerd. Hij gaat zich vervelen, zich ergeren, wordt boos of depressief, voelt zich nutteloos, wordt bang dat hij niet in zijn oude patroon kan terugkeren, is bang dat hij het allemaal niet aankan. Hij zoekt vervolgens manieren om die nare gevoelens te dempen, van het afleiding zoeken tot ongezonde zaken of zoekt schuldigen voor zijn ongemak. De pauze mag van hem nu wel eens voorbij zijn. Hij wilt over tot de orde van de dag,  terug naar zijn oude patronen in denken en doen.  Hij zal in deze tweede fase allerlei manieren verzinnen om zijn ongemak te verjagen, wilt vooral die ellendige gevoelens niet ervaren. Maar ja, hij zit nog steeds thuis en zit opgescheept met zijn nare gevoelens.

In de tweede fase begint het gewoontebeestje dus onvrede te voelen en gaat in innerlijk gevecht ermee, wilt terug naar het oude. Hij merkt eigenlijk voor het eerst op dat zijn oude patronen in denken en doen niet werken in deze nieuwe situatie. Het gewoontebeestje gaat zien hoezeer hij een gewoontebeestje is, maar wilt daar niet aan. Hij vindt nog steeds dat alles zoals hij het deed de beste manier is, zelfs al werkt het nu dan niet voor hem.

Pas in de derde fase ben je in staat te zien, dat het gewoontebeestje je dwarszit. Dan realiseer je je dat het misschien tijd is je gewoonten en patronen te onderzoeken. Je af te vragen of die patronen in denken en doen wel zo handig zijn en waren. Je gaat jezelf, dus eigenlijk je gewoontebeestje, nader onderzoeken.

In deze derde fase, zie je opeens beter dan ooit wat de voordelen en nadelen ervan waren. Misschien ontdek je dat je gewoontebeestje te eenzijdig gericht was en wel altijd werkte maar nooit kon ontspannen.  Misschien ontdek je dat je niet altijd plezier en vervulling hebt ervaren al deed je alles volgens je patronen. Misschien bleven bepaalde levensgebieden voor jou onontgonnen, omdat je gewoontebeestje alles bleef doen zoals hij het altijd deed.

Wat je zeker zal gaan zien in deze derde fase, is dat niet jij, maar jouw gewoontebeestje jouw leven probeerde te leiden! Dit is soms erg confronterend en roept de vragen op, Wie ben ik dan wel? Ben ik in mijn dagelijkse leven wie ik werkelijk ben of wil zijn.

In de derde fase kan je jezelf en je gewoontebeestje onderzoeken. Je hebt tevens de tijd om experimenteren met geheel andere patronen. Als je altijd werkte en weinig creatief bezig was, kan je eens creatief aan de slag. Als je altijd maar mensen belde om je beter te voelen, kan je eens in jezelf keren met meditatie. Als je altijd met plichten of anderen bezig was, kan je eens met jezelf aan de slag. Kijk vooral naar dingen waar je niet aan toe kwam of naar dingen die je nooit geprobeerd hebt. Omhels het nieuwe, omhels de verandering. Daag je gewoontebeestje uit door iets heel anders te denken of doen dan anders. Daarmee verdwijnen trouwens ook de nare gevoelens. Want hoewel je gewoontebeestje wilt dat alles hetzelfde blijft, is er ook een ‘jij’ dat wilt groeien, ontwikkelen, meer geluk wilt ervaren en het vermogen heeft hiervoor te kiezen. Je kunt het gewoontebeestje in jezelf veranderen, transformeren. 

Probeer in deze fase het ánders te denken en doen dan anders, vanuit het besef dat jij de veranderingen altijd  zelf in de hand hebt. Je bent niet overgeleverd aan je gewoontebeestje. Kijk ook eens naar wat je hebt gemist door je gewoontebeestje. Denk na hoe je, als straks alles voorbij is, je leven vorm wilt geven. Hoe ga je de nieuwe ervaringen in je bestaan integreren, waar wil je anders gaan denken of doen? De vraag in deze fase is dus, volg je nu en straks je gewoontebeestje, of integreer je nieuwe inzichten en nieuwe ervaringen?

Corona kan je helpen oude patronen in denken en doen te herkennen en los te laten. Dit kan de weg vrij maken naar een prettiger, evenwichtiger en uitdagender bestaan, vooral als je deze coronapauze daarvoor benut.

In een tijd waarin er een nieuw virus heerst waarvan zelfs experts niet veel weten, dien je je eigen expert te zijn. Moet je zelf door vaak tegenstrijdige informatie heen, om jouw keuzes te maken. 

Tegelijk weet je ook, dat je gewoonweg niet alles kan weten en zal weten. Dat er geen experts zijn waar je echt op terug kunt vallen. 

Toch zal je moeten kiezen.

Eigenlijk is dit altijd al zo geweest in je leven, het wordt alleen door corona uitvergroot. 

Dus vertrouw op jezelf, neem je stappen én weet dat je nooit dingen 100% zeker zult weten.

De Dwaas van de Tarot stapt altijd vol vertrouwen, zonder angst, in het onbekende.

In deze tijd van bijna lockdown, kan je naar binnen keren. Je kan helemaal bij jezelf komen. Zie dit als een kans. Zie het als een retraite!

Misschien ga je beseffen, nu het 'uiterlijke leven' rustiger wordt, wat werkelijk belangrijk is voor jou.

Misschien kom je zaken in jezelf tegen, die aandacht vragen, dingen die verwerkt moeten worden, maar ook mooie dingen die je je mag gaan realiseren.

Eerst kort wat over bewustzijn. Je menselijke bewustzijn kent drie ‘lagen’, je ‘hogere’ bewustzijn dat eeuwig is en zich verbonden weet met alles wat bestaat en je ‘lagere’ bewustzijn dat tijdelijk is en verbonden is met tijd, materie en lichaam. Die twee maken deel uit van het ‘alomvattende’ bewustzijn. In wezen is er slechts één groot bewustzijn, maar we ervaren het als mens als ‘lagen’ door ons aardse perspectief.

Het doel van je menselijke leven is dat je vanuit je vrije wil gaat kiezen voor liefde, eenheid, harmonie, etc. In de praktijk betekent dat je lagere, aards gerichte, bewustzijn steeds meer vanuit de waarden van je hogere bewustzijn leert leven. Je hogere bewustzijn hoeft dit niet te leren, hij kent al onvoorwaardelijke liefde, harmonie, vertrouwen, geloof in scheppingskracht, verbondenheid met alles wat bestaat, compassie en overziet het geheel etc.

Ons lagere bewustzijn kan bij een te grote focus op overleven zich afgescheiden gaan voelen (van het hogere bewustzijn en van anderen) in plaats van verbonden met alles wat bestaat.  Het lagere bewustzijn is namelijk bang te sterven, omdat het fysiek verbonden is. Dan maakt hij bijvoorbeeld keuzes vanuit angst, controle, eigenbelang, oordeel.

In je dagelijkse leven sta je voortdurend voor ervaringen die je voor een keuze stellen. Omdat je een vrije wil hebt, mag je kiezen voor handelen vanuit liefde of vanuit bijvoorbeeld angst. Beide opties kennen oorzaak en gevolg. Als de gevolgen minder prettig zijn, kan je ontdekken dat er wellicht een liefdevoller en harmonischer weg is. Uiteindelijk leidt alles tot meer bewustzijn, liefde en harmonie. Er zijn geen goede of foute keuzes, want anders zou er geen vrije wil zijn.

Toepassing op Corona

Tijdens gevaar, ziekte etc. probeert het lager bewustzijn fysiek te overleven. Dat is ook de bedoeling, want zonder lichaam kan je niet meer leren bewuster en liefdevoller te leven, want dan ben je er niet meer.

Je hebt echter twee manieren van overleven. Je kunt het doen vanuit liefde en harmonie, door goed voor jezelf en voor anderen te zorgen en je hoger en lager bewustzijn te integreren. Dit vanuit de kennis dat we allemaal met elkaar verbonden zijn, dus vanuit verbinding met de waarden van je hogere bewustzijn. Je kunt ook proberen te overleven vanuit angst, controle, strijd en eigenbelang, waarbij je eigen overleven zelfs ten koste van anderen kan gaan. Eigenlijk vraagt elke ziekte of crisis, dus ook bij Corona, je keuze te maken, kies je voor liefde of kies je voor angst.

Nu klinkt dat kiezen makkelijk als je het schrijft, maar we weten allemaal dat het niet meevalt om liefdevol te zijn, zeker in stressvolle en onduidelijke situaties. Je ziet mensen kiezen vanuit liefde, andere mensen vanuit angst, of soms van allebei wat. We zijn allemaal onderweg in onze bewustwording en Corona is voor iedereen een uitdaging, persoonlijk en collectief. Het raakt niet iedereen op exact dezelfde manier, maar het raakt in ieder geval iedereen en zal voor iedereen keuzes meebrengen.

Zorg dat je geen oordeel velt over mensen die vanuit angst reageren. Dat veroordelen gebeurt meestal vanuit het perspectief van het lagere bewustzijn dat in goed/kwaad denkt, in plaats van in bewustwordingsprocessen en vrije wil. We doen allemaal wat we kunnen vanuit onze mogelijkheden. We zijn allemaal bezig met ons leerproces, zowel persoonlijk als collectief.  

Corona zal voor ieder mens een persoonlijke uitdaging vormen, maar zeker ook een collectieve uitdaging voor de mensheid. We zullen als gevolg ervan onze waarden gaan bezien. Op basis van onze inzichten keuzes maken en ook daarvan weer de gevolgen ervaren. Welke keuzes maken we?

De uitdaging van corona is dus, hoe gebruik je jouw keuzevrijheid? Kies je in antwoord op de coronacrisis voor liefde en begrip, voor de waarden van je hogere bewustzijn, of kies je voor angst, afscheiding en oordeel? 

Meer dan ooit kunnen gaan we ervaren, dat we eigenlijk allemaal één zijn en daar onze keuzes op baseren. Maar of je dit wel of niet doet, die is aan jou.

Je hart kent empathie en reageert vanuit liefde. Je hoofd kan je daarin ondersteunen. Je hart wijst de weg en je hoofd helpt je in praktische zin, helpt je de beste wegen te vinden.

In deze tijd leven veel mensen meer vanuit hun hoofd dan vanuit hun hart. Gevolg is dat ze niet meer voelen wat liefdevol is, maar het moeten beredeneren. Dan hebben ze normen en wetten nodig om te bepalen wat goed of fout is. Zonder verbinding met het hart, zijn dit echter beperkte wegwijzers.

Als mensen volledig met hun hoofd geïdentificeerd raken, zijn hun gedachten en normen vaak de enige juiste in hun ogen. Dan stellen ze hun normen boven die van anderen en beoordelen anderen op basis van hun normen. Dit leidt vaak tot veroordelen. Dan verdwijnt het hart uit het verhaal.

Als het hart niet betrokken is, krijg je een meningenstrijd, wordt het hoofd tegen hoofd. Mensen verdedigen hun mening te vuur en te zwaard, uiten continue wat ze denken met veroordeling van andermans mening.  Ze verdwalen in hun hoofd, raken de verbinding met het hart kwijt.

Dit kan zo ver gaan, dat ze andere mensen verbaal en zelfs fysiek willen aanvallen. Sommigen doen niet anders, zijn continu in meningenstrijd. Denk aan mensen die altijd van alles vinden, denk aan Twittertrollen, denk ook aan extremisten die anderen willen vermoorden om een mening. Ze vinden dit zelfs gerechtvaardigd, want het gaat ze om meningen. Dan vergeten ze helemaal mensen als medemens te zien. Dan is de empathie en liefde verdwenen. Als ze naar hun hart zouden luisteren, zou alles er heel anders uitzien.

Dus wees bereid te kijken waar je hoofd het overneemt van je hart. Onderzoek of je misschien ongemerkt continu met meningen en normen bezig bent en je zelfbeeld daar ongemerkt door laat bepalen. Maak plek voor je hart en laat je hart de leiding nemen.

De enige vraag die je hoeft te stellen, wat zegt mijn hart hiervan, is dit liefdevol of niet? En als het hoofd het over heeft genomen, is de liefde en empathie vaak verdwenen en is er strijd. Keer terug naar je hart.